Οι κοινωνίες όμως αυτές δεν είναι απλώς καπιταλιστικές. Αυτο-ονομάζονται δημοκρατικές (εγώ δεν τις ονομάζω δημοκρατικές γιατί έχω άλλη γνώμη περί δημοκρατίας, δίνω άλλο περιεχόμενο στον όρο της δημοκρατίας), τις ονομάζω φιλελεύθερες ολιγαρχίες. Αλλά υπάρχει ασφαλώς μέσα σε αυτές τις κοινωνίες ένα δημοκρατικό στοιχείο το οποίο δεν δημιουργήθηκε από τον καπιταλισμό. Δημιουργήθηκε σε αντίθεση με τον καπιταλισμό. Δημιουργήθηκε στην αρχή στις πρώτες πόλεις της Δυτικής Ευρώπης που έβγαιναν από τον μεσαίωνα και όπου οι πρώτοι λεγόμενοι αστοί (που δεν έχουν καμία σχέση με τους κεφαλαιοκράτες ή τους καπιταλιστές) μαζεύονται και προσπαθούν να αυτοκυβερνηθούν και να αποκτήσουν μια σχετική αυτονομία σε σχέση με την εκκλησία, τους βασιλιάδες τους φεουδάρχες και τα λοιπά, συνεχίζεται αυτό με όλο το κίνημα που γίνεται μετά, με την Αναγέννηση και την Αγγλική επανάσταση του 17ου αιώνα, και την Γαλλική και την Αμερικανική Επανάσταση του 18ου αιώνα, και αυτού του κινήματος κληρονόμος είναι το εργατικό κίνημα και τα νεώτερα κινήματα που ήρθανε μετά.
(Κορνήλιος Καστοριάδης, ΕΤ1, «Παρασκήνια», συνέντευξη).
Συνοπτικά, όπως λοιπόν, αναφέρει και παραπάνω ο μεγάλος αυτός διανοητής, η ελευθερία που οι Δυτικές κοινωνίες απολαμβάνουν σήμερα δεν αποτελεί κάποια φυσική απόρροια του καπιταλισμού. Αντιθέτως οφείλεται σε μια σειρά κοινωνικών αγώνων που έλαβαν μέρος κατά τους περασμένους αιώνες με πρωτοπόρο την αναδυόμενη μεσαία τάξη που αποτελούνταν από εμπόρους και βιοτέχνες, οι οποίοι αντλούσαν εξουσία και επιρροή από την εργασία και τον πλούτο τους, σε αντίθεση με αυτούς των οποίων η εξουσία προερχόταν από την καταγωγή και την κτήση γης (ευγενείς, βασιλιάδες, εκκλησία), δηλαδή την άρχουσα τάξη. Ωστόσο όμως, με το πέρασμα του χρόνου, ένας μικρός αριθμός αστών, λόγω της κατοχής των μέσων παραγωγής, έφτασε σε σημείο να συγκεντρώσει αρκετό πλούτο και ισχύ, τόσο ώστε να μετατραπεί σε μια νέα κυρίαρχη οικονομική και ιδεολογική ελίτ, τους κεφαλαιοκράτες (κάτοχοι μεγάλου μέρους του κεφαλαίου που ελέγχουν την παγκόσμια αγορά και ανάπτυξη).
Ταυτόχρονα όμως έχουμε και την ανάπτυξη του κοινωνικού φιλελευθερισμού, ένα σύνολο ιδεών που θέτει ως κύριο στόχο τη θρησκευτική, πολιτική ή οικονομική ελευθερία του ατόμου, και την υπεράσπιση όλων των ατομικών δικαιωμάτων που δεν ανήκουν στην οικονομική σφαίρα (Χωρισμός κράτους – εκκλησίας, αποποινικοποίηση της χρήσης των τοξικοεξαρτητικών ουσιών, αναγνώριση όλων των δικαιωμάτων στα ζευγάρια του ίδιου φύλου κ.α.) Σημείωση: Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός, ή προοδευτισμός κατά πολλούς, δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον οικονομικό λιμπεραλισμό που αποτελεί τον βασικό πυρήνα του καπιταλισμού.
Πολλές από αυτές τις ελευθερίες αυτές κατακτήθηκαν μέσα από αγώνες και συγκρούσεις με την τότε άρχουσα τάξη (κεφαλαιοκράτες, βασιλιάδες, κλήρος).
Αν ρίξουμε μια ματιά στην Ευρωπαϊκή ιστορία της τέχνης και κυρίως της μουσικής από την Αναγεννησιακή περίοδο μέχρι και σήμερα, θα δούμε πως η – κακώς λεγόμενη – λόγια μουσική (σε αντίθεση με τα λαϊκά τραγούδια) που για αιώνες ολόκληρους αποτελούσε προνόμιο των πλουσίων και των αυλικών, από τα πρώτα χρόνια της επικράτησης του κλασικισμού και έπειτα αρχίζει να γίνεται όλο και πιο προσιτή στις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις. Μετά την Γαλλική επανάσταση και την εμφάνιση διαφόρων κινημάτων όπως του ουμανισμού και του εμπειρισμού, και κυρίως στα χρόνια του ρομαντισμού, μια περισσότερο κοινωνικά φιλελεύθερη Ευρώπη αρχίζει να ξεπροβάλλει με τους μουσικούς να μην εργάζονται πλέον για χάρη κάποιων βασιλιάδων ή της εκκλησίας. Διαφέρει επίσης και η φύση των έργων τέχνης που ακολουθεί μια πιο αφηρημένη λογική διάσταση σε σχέση με παλαιότερες εποχές.
Ωστόσο, η άρχουσα τάξη βλέποντας πως δεν μπορεί πλέον να ασκήσει έλεγχο πάνω στις απελευθερωμένες μάζες, (χαρακτηριστική ήταν και η συμβολή του νεογεννηθέντος επαναστατικού εργατικού κινήματος στην εξασφάλιση κάποιων κοινωνικών δικαιωμάτων, με αποκορύφωμα τα γεγονότα της Πρωτομαγιάς στο Σικάγο το 1886), με σκοπό να επανακτήσει την χαμένη της δύναμη ξεκινά τις επεμβάσεις σε λιγότερο κοινωνικά και οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες και έπειτα Ηπείρους, με στόχο να εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών. Έτσι έχουμε τους Ναπολεόντειους πολέμους, το φαινόμενο της εξάπλωσης των αποικιών, (κοινώς την περίοδο που ονομάστηκε η νέα αποικιοκρατία) που θα κληροδοτήσει τους σύγχρονους ιμπεριαλιστικούς πολέμους και αυτοί με την σειρά τους την παγκοσμιοποίηση.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος της παγκοσμιοποίησης στις τέχνες και τον πολιτισμό;
Με βάση τις περιγραφές του Longhurst (1995, σ.49), “Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία με τη σειρά τους κυριάρχησαν στην παραγωγή της δημοφιλούς μουσικής προς πώληση στην παγκόσμια αγορά” (Negus 1992). “Από ότι φαίνεται οι παγκόσμιες αγορές θα εμφανίζονται όλο και περισσότερο πιο ανοιχτές στα προϊόντα αυτά της μουσικής βιομηχανίας“. Η κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης πολιτικής της Δύσης που στόχο είχε την διεύρυνση και εξάπλωση του μοντέλου της ελεύθερης οικονομίας επηρέασε ριζικά τον παραδοσιακό τρόπο ζωής στις περισσότερες Ανατολικές χώρες της Ασίας αλλά και Νότιας Ευρώπης. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Δυτικός πολιτισμός (στην πραγματικότητα, έχουμε να κάνουμε κατά 90% με το προωθούμενο mainstream ματεριαλιστικό lifestyle των Η.Π.Α παρά κάποιας άλλης χώρας), εισήχθη στην Ανατολή σαν εμπορεύσιμο προϊόν άρρηκτα συνδεδεμένο με την προπαγάνδα του «Αμερικανικού Ονείρου», εισβάλλοντας στον τρόπο ζωής των πολλών Ανατολικών χωρών. Ας πάρουμε το παράδειγμα της Μογγολίας, (χώρα της Άπω Ανατολής). Παρά τον έντονο απομονωτισμό από όπου η χώρα υπέφερε για πολλά χρόνια, η Αμερικανική “fast food” νοοτροπία δεν άργησε να επικρατήσει δίχως κάποια ιδιαίτερη αντίσταση.
Η επέκταση αυτή του Δυτικού νεο-φιλελευθερισμού προς την Ανατολή, η διαφορετικά, η διεύρυνση του σύγχρονου μεταμοντέρνου καπιταλιστικού μοντέλου παρουσιάζεται με ακόμα περισσότερο δημοκρατικό προφίλ στην “αναπτυγμένη” Δύση λόγω των θεμελίων που έχουν θέσει οι διάφοροι κοινωνικοί αγώνες των προηγούμενων αιώνων. (Σε αυτό βοήθησε επίσης και η κατάρρευση του ορθόδοξου Μαρξισμού, που έδωσε αφορμή στον φιλελευθερισμό να προβληθεί ως το μοναδικό σύστημα που εξασφαλίζει κοινωνική δικαιοσύνη). Στην Ανατολή όμως, πέρα από την τεράστια πολιτισμική αλλοτρίωση που έχει επιφέρει, εκμεταλλεύεται με τον χειρότερο τρόπο τα φτηνά εργατικά χέρια των κατοίκων ορισμένων χωρών που εξαιτίας πολεμικών επιχειρήσεων των ίδιων των Δυτικών χωρών από τις οποίες τώρα εξουσιάζονται κυρίως οικονομικά, έχασαν οποιαδήποτε εύνοια και αυτοκυριαρχία μένοντας άνεργοι στα πρόθυρα της πείνας και της καταστροφής.
Πολυπολιτισμικότητα και παγκοσμιοποίηση, δυο έννοιες που δεν πρέπει να συγχέονται!
Πολλοί πιστεύουν πως οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες είναι αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης. Αναλύοντας όμως περισσότερο μια Δυτική κοινωνία, βλέποντας τα δεδομένα από μια πιο πολυδιάστατη οπτική γωνία αυτό που συνειδητοποιούμε είναι πως οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες δημιουργήθηκαν σε αντίθεση με τα συμφέροντα που υποκινούν την παγκοσμιοποίηση.
Στην πραγματικότητα οι κοινωνίες που ζούμε (και κατά συνέπεια ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά των Δυτικών κοινωνιών) είναι πολύ πιο μονοπολιτισμικές από ότι δείχνουν. Οι λόγοι: Όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, σε όλο τον κόσμο κάνουν τα πάντα προκειμένου να προωθήσουν έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής εύκολα αποδεκτό από τις μάζες, το γνωστό “American Lifestyle” όπως ανέφερα παραπάνω. Θα θεωρούσαμε απόλυτα φυσιολογικό να βλέπαμε μια παρέα Μογγολέζων να τραγουδάει ένα διάσημο Αμερικάνικο ποπ άσμα παρότι ένα πηγαδάκι Αμερικανών εφήβων να διασκεδάζει με μογγολέζικη μουσική! Φανταστείτε μια μπάντα Ινδονησιακής μουσικής (διάσημοι στον τόπο τους) να περιοδεύουν στις Η.Π.Α! Στις μεγάλες μητροπόλεις, όπως Νέα Υόρκη για παράδειγμα, ελάχιστο ποσοστό ανθρώπων θα ενδιαφέρονταν να παρακολουθήσει ζωντανά μια συναυλία τους. Κατά πάσα πιθανότητα θα αφορούσε μόνο τους μετανάστες από την Ινδονησία που ζουν στις Η.Π.Α και ίσως ένα μικρότατο ποσοστό λευκών Αμερικανών. Τι θα γινόταν όμως αν μια διάσημη ποπ Αμερικανίδα τραγουδίστρια επισκεπτόταν την Τζακάρτα (πρωτεύουσα της Ινδονησίας;) Είναι σαφέστατα λογικό πως στις Η.Π.Α κυριαρχεί ο Αμερικανικός τρόπος ζωής, όμως στην Ινδονησία το “American Lifestyle” κυριαρχεί κι εκεί επίσης, όπως και σχεδόν παντού, και μάλιστα έναντι των τοπικών παραδόσεων!
Η γενιά μου (δηλαδή, οι λογοτέχνες και οι καλλιτέχνες της γενιάς μου) έπραξαν το παν για να ανακόψουν την εισβολή του αμερικανικού τρόπου ζωής. Μόνο έτσι μπορώ να ιδώ την προσπάθεια του Μάνου Χατζηδάκη. Οι Έλληνες πρωθυπουργοί μισούν θανάσιμα τους καλλιτέχνες. Η λεγόμενη Συνείδηση του Έθνους δεν εκφράζεται από τους πρωθυπουργούς, αλλά από τον Καστοριάδη, από τον Καρούζο, από τον Φασιανό, από τον Σαχτούρη, από τον Ελύτη. Οι πρωθυπουργοί μας είναι πολύ περήφανοι γιατί έχωσαν την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό μαντρί, Ασφαλώς, οι κύριοι πρωθυπουργοί θα τα κονομήσουν χοντρά, κι ο λαός θα εξαναγκαστεί ν’ αλλάξει μοντέλο. Αυτήν την φορά ο κίνδυνος θα ξεκινήσει από την Δυτική Γερμανία. Δεν αγαπώ τους γάλλους. Η Γαλλία, όμως δεν απειλεί την εθνική υπόσταση της χώρας μας. Οι νέοι μας πρέπει ν’ αρχίσουν, αμέσως, την πολεμική κατά της παμφάγου Δυτικής Γερμανίας.
(Ηλίας Πετρόπουλος, Η εθνική φασουλάδα, σ.26)
Σε πρώτη φάση λοιπόν ταυτίζουμε το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης με ένα είδος «πολιτισμικού ιμπεριαλισμού», ως αποτέλεσμα της οικονομικής εξάπλωσης του νεο-φιλελεύθερου μοντέλου στην Ανατολή. Η επικρατούσα Αμερικανική κουλτούρα πλέον είναι γεγονός. Εδώ και πολλές δεκαετίες η λογική της ευκολίας και ο ματεριαλιστικός κομφορμισμός έχουν κυριαρχήσει στην καθημερινή μας ζωή, κάτι που πολλοί Έλληνες αριστεροί και καλλιτέχνες είχαν προσπαθήσει να εμποδίσουν στο παρελθόν, όπως αναφέρει παραπάνω ο Ηλίας Πετρόπουλος.
Εφόσον λοιπόν απορρίπτουμε το ενδεχόμενο οι Δυτικές πολυπολιτισμικές κοινωνίες να είναι παράγωγα της παγκοσμιοποίησης, τότε σε τι οφείλουν την ύπαρξή τους; Είναι το αποτέλεσμα διαφόρων κοινωνικών αγώνων που έλαβαν μέρος κατά την διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών, αγώνες που έγιναν σε αντίθεση με τα συμφέροντα των τότε κεφαλαιοκρατών, όπου οι μετανάστες απαίτησαν ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες με τον γηγενή πληθυσμό. Χάρη σε αυτούς τους αγώνες λοιπόν οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι σήμερα εν μέρη πολυπολιτισμικές, και λέω «εν μέρη» γιατί χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες για να γίνουν πραγματικά πολυπολιτισμικές. Γιατί άλλωστε, όσο λιγότερη γκετοποίηση υφίσταται μεταξύ ατόμων διαφορετικού πολιτισμικού υπόβαθρου, τόσο περισσότερο διαπολιτισμική και δικαιότερη γίνεται μια κοινωνία, κάτι που φυσικά έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των κεφαλαιοκρατών (θα δούμε παρακάτω) και συνεπώς της παγκοσμιοποίησης που δεν τίποτα παραπάνω από παράγωγο του καπιταλισμού!
Πιο αναλυτικά: Στον Δυτικό κόσμο κάποιες κοινωνικές κατακτήσεις θεωρούνται πλέον πάγιες. Για παράδειγμα, 150 χρόνια πριν, ήταν αποδεκτό το εισαγόμενο εργατικό δυναμικό από την Ασία να αμείβεται χαμηλότερα από ότι ένας ντόπιος εργάτης. Οι κεφαλαιοκράτες εξ αρχής δεν ενδιαφέρονταν φυσικά να δημιουργήσουν μια κοινωνία με «ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες». (Κάτι τέτοιο, άλλωστε, φαντάζει παραμύθι για μικρά παιδιά.) Λόγω των αποικιών κατάφεραν ώστε να εισάγουν έναν μεγάλο αριθμό ατόμων (αλλόφυλων φυσικά) στην Ευρώπη όχι για να βελτιώσουν το βιωτικό τους επίπεδο αλλά για να εργαστούν έναντι εξευτελιστικών μεροκάματων σε δουλειές που κάποιος Ευρωπαίος θα απέφευγε. Κι εδώ βγαίνει η απάντηση στα ερωτήματα 1) πως η πολυπολιτισμική κοινωνία είναι ενάντια στα συμφέροντα του κεφαλαίου ενώ βλέπουμε πως στην πράξη οι ίδιοι οι κεφαλαιοκράτες είναι υπεύθυνοι για την παρουσία αλλόφυλων στην Ευρωπαϊκή επικράτεια και 2) πως αποκλείουμε την ύπαρξη κάποιας συνωμοσίας που στόχο έχει την πολιτισμική αλλοίωση των Ευρωπαϊκών λαών:
Βεβαίως η άρχουσα τάξη ήθελε τον εισαγόμενο αυτόν πληθυσμό σκλάβο της. Ο Βρετανικός νόμος, για παράδειγμα, υποχρέωνε έναν Βρετανό εργοδότη να πληρώνει το λιγότερο με 10 λίρες την ημέρα έναν Άγγλο εργάτη για ένα συγκεκριμένο χρόνο εργατοδουλειάς. Ο Ασιάτης όμως επιτρέπονταν να αμείβεται πολύ λιγότερο. Σήμερα μια τέτοια πράξη είναι παράνομη και διώκεται πολύ αυστηρά είτε στην Βρετανία είτε σε οποιαδήποτε άλλη Δυτική χώρα (κυρίως της Βόρειας Ευρώπης). Τι ήταν αυτό όμως που άλλαξε ριζικά τα δρώμενα και βοήθησε τις μειονότητες να ξεφύγουν από την δουλεία;
Αν ανατρέξουμε στην σύγχρονη Βρετανική ιστορία θα δούμε πως τα χρόνια από την δεκαετία του 50 μέχρι και τα μέσα του 80 είναι ιδιαίτερα ταραγμένα σε ότι αφορά τις σχέσεις μεταναστών/γηγενών (όπως πάνω κάτω και σε όλο τον Δυτικό κόσμο). Μεγάλοι κοινωνικοί αγώνες έλαβαν μέρος, εξεγέρσεις μειονοτήτων για ίσα δικαιώματα (με αποκορύφωμα το Civil Rights Movement στις Η.Π.Α), γεγονότα που βοήθησαν τις καταπιεσμένες μειονότητες να ενισχύσουν τον ρόλο τους στην κοινωνία. Βεβαίως και η άρχουσα τάξη, όσο και αν ευθύνεται για την παρουσία αλλόφυλων στην Ευρωπαϊκή επικράτεια με σκοπό την εύκολη και γρήγορη εξυπηρέτηση των οικονομικών συμφερόντων της δεν μπορεί να θεωρηθεί συμβάλλουσα στην διαμόρφωση μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Τι θα εμπόδιζε τους λευκούς Αμερικανούς να εφαρμόσουν στον μαύρο πληθυσμό ότι ακριβώς εφάρμοσαν και στα εκατομμύρια των Ινδιάνων ή στην Ευρωπαϊκή μπουρζουαζία να εγκαθιδρύσει ένα ακόμα απολυταρχικό καθεστώς και να στείλει στον θάνατο όλους τους (κατώτερους φυλετικά γι’ αυτούς) μετανάστες που βρίσκονταν στην επικράτειά της αν δεν υπήρχε έστω και η στοιχειώδης αντίσταση; Συνεπώς, ναι, οφείλουμε να παραδεχτούμε πως η οικονομική μετανάστευση είναι καπιταλιστικής φύσης. Θα πρέπει όμως να διαχωρίσουμε το αυτονόητο δικαίωμα της ελεύθερης μετακίνησης μέσα σε έναν κόσμο δίχως σύνορα και εδαφικούς περιορισμούς, από την εξαναγκαστική μετακίνηση πληθυσμών, φτηνών σκλάβων στα σύγχρονα φέουδα.
Η πολυπολιτισμική κοινωνία όμως, οφείλει την ύπαρξή της στους αγώνες για ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη και όχι σε κάποια «κρυφή ατζέντα μιας παγκόσμιας συνωμοσίας που στόχο της έχει βάλει την εθνική μας ταυτότητα» όπως θέλει η χυδαία προπαγάνδα της άκρας δεξιάς να μας κάνει να πιστέψουμε. Αντιθέτως η ολοκληρωτική γκετοποίηση είναι αυτό που η ελίτ των Δυτικών κοινωνιών, οι συντηρητικοί απομονωτιστές και οι φιλελεύθεροι λάτρεις του κοσμοπολιτισμού προσπαθούν επιβάλουν και όχι η αρμονική συμβίωση των πολιτισμικά διαφορετικών ατόμων, έχοντας ως στόχο τους οι μετανάστες να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φτηνό εργατικό δυναμικό. Γιατί δεν μπορούμε να λέμε πως η παρουσία και μόνο κάποιας μειονότητας με διαφορετικά ήθη και έθιμα καθιστά μια κοινωνία πολυπολιτισμική. Θα πρέπει οι παραδόσεις όλων των πολιτισμικά διαφορετικών ομάδων να έρχονται σε άμεση επαφή μεταξύ τους για να λέμε πως έχουμε να κάνουμε με μια πολυπολιτισμικής φύσης κοινωνία. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και έγινε λόγος παραπάνω για «εν μέρη πολυπολιτισμικές κοινωνίες». Διότι η γκετοποίηση, παρά του ότι υπάρχουν πάρα πολλοί (μαύροι, κίτρινοι, λευκοί) που ζουν σε πλήρη αρμονία μεταξύ τους, δεν έχει εξαφανιστεί. Είναι ένα φαινόμενο ακόμα ορατό στα άθλια προάστια των μεγαλουπόλεων, κάτι που φυσικά σημαίνει πως ο αγώνας για κοινωνική δικαιοσύνη θα πρέπει να συνεχιστεί. (Αξίζει κανείς να διαβάσει το “Native Son” του Richard Wright που περιγράφει την ζωή των Αφρο-Αμερικανών στα γκέτο και καταγγέλλει την Αμερικανική κοινωνία ως ντιβιζιονιστική παρά πολυπολιτισμική).
Αν για παράδειγμα, σε μια Γερμανική πόλη ενός εκατομμυρίου γηγενούς πληθυσμού υπάρχουν 20.000 Ιάπωνες μετανάστες που ζουν στο περιθώριο τότε δεν μπορούμε να μιλάμε για πολυπολιτισμική κοινωνία εφόσον δεν υπάρχουν άμεσες αλληλεπιδράσεις του Γερμανικού με τον Ιαπωνικό τρόπο ζωής. Πόσο μάλλον όταν τόσο ο Γερμανός όσο και ο Ιάπωνας μετανάστης σκέφτονται με βάση την Αμερικανική λογική του fast-food lifestyle, της εύρεσης όσο το δυνατό πιο υψηλόμισθης εργασίας γίνεται, της αγοράς αυτοκινήτου, κατοικίας, μια λογική που παγκοσμίως πλέον επικρατεί! Τότε αυτό που βλέπουμε είναι πως στην ουσία η κοινωνία έχει Αμερικανοποιηθεί λόγω του προωθούμενου μοντέλου της παγκοσμιοποίησης. Αντιθέτως, η παγκοσμιοποίηση είναι μονοπολιτισμικής φύσης.
Όπως βλέπουμε, τα δικαιώματα των μειονοτήτων στις Δυτικές κοινωνίες κερδήθηκαν σε αντίθεση με τον καπιταλισμό και το εθνο-συντηρητικό status quo που τον προστάτευε. Συνεπώς η άρχουσα τάξη δεν μπορεί πλέον να χρησιμοποιήσει τους ντόπιους αλλόφυλους ως φτηνό εργατικό δυναμικό λόγω του φραγμού που έθεσαν οι κοινωνικοί αγώνες των προηγούμενων δεκαετιών στην εκμετάλλευσή τους. Προκειμένου όμως να εξασφαλίσει όσο το δυνατόν γίνεται περισσότερο κέρδος, μειώνοντας τα έξοδα της παραγωγής, αναγκάζεται να στείλει τα εργοστάσια κατασκευής βασικών προϊόντων στις φτωχές Ανατολικές χώρες. Για να μπορέσουν όμως αυτές οι χώρες να προσφέρουν φτηνό εργατικό δυναμικό θα πρέπει με κάποιο τρόπο να υποβαθμιστεί το βιωτικό τους επίπεδο (εμφύλιοι πόλεμοι, στρατιωτικές δικτατορίες) και φυσικά για να γίνει άμεσα εκμεταλλεύσιμο ένα κομμάτι του πληθυσμού τους ως φτηνοί μισθωτοί θα πρέπει να εισαχθεί το δυτικό lifestyle ως ιδανικό που θα επιβληθεί στον παραδοσιακό τρόπο ζωής και θα τον αποδυναμώσει ώστε να αρχίσουν οι κάτοικοι να υιοθετούν το απάνθρωπο ντρεσάρισμα της Δύσης, τους Δυτικούς κανόνες ηθικής εργασίας (work ethics) προκειμένου αυξήσουν τις παραγωγικές τους δυνατότητες στο ακέραιο μέσα σε έναν «ορθολογικό» παγκόσμιο ανταγωνισμό.
Στο σημείο αυτό, θα ήταν αναγκαίο να ξεκαθαριστεί το εξής: ο όρος «πολυπολιτισμική κοινωνία» είναι λάθος καθώς δεν περιγράφει στο ακέραιο το πρότυπο που θα πρέπει να θέσουμε σε ότι αφορά την συνύπαρξη ανθρώπων με διαφορετικό υπόβαθρο. Η ακριβής περιγραφή του δικού μας προτάγματος ακούει στο όνομα δ ι α π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ή κ ο ι ν ω ν ί α. (Ο όρος και μόνο πολυπολιτισμικότητα αναφέρεται στην φιλελεύθερη προσέγγιση του κοινωνικού αυτού μοντέλου, τον κοσμοπολίτικο πολυφιλετισμό).
Ανακεφαλαιόνωντας: Η διαπολιτισμική κοινωνία έρχεται σε απόλυτη ρήξη με την παγκοσμιοποίηση η οποία προωθεί την Αμερικανοποίηση της κοινωνίας. Διαπολιτισμική κοινωνία δεν σημαίνει μετατροπή της κοινωνίας σε μια καταναλωτική μάζα που δίχως επιλογή ακολουθεί ένα mainstream lifestyle όπως η συντηρητική-δεξιά προπαγάνδα προσπαθεί να παρουσιάσει. Η διαπολιτισμική κοινωνία αφορά την αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών πολιτισμικών στοιχείων αλλά και η γεφύρωση πάσης φύσεως χάσματος και μίσους μεταξύ δύο διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, με απώτερο στόχο την από κοινού προσπάθεια για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής μας. (Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο θα πρέπει βέβαια να μειωθεί και ο παραγωγισμός, και συνεπώς ο οικονομικός ανταγωνισμός που δημιουργεί φυλετικές εντάσεις και τριβές μεταξύ ανθρώπων. Η κοινωνική ανισότητα του καπιταλισμού, εκφράζεται επίσης και ως φυλετική ανισότητα.)
Απο την άλλη πλευρά ο Αμερικανισμός, που όπως θέσαμε παραπάνω, αποτελεί προϊόν της παγκοσμιοποίησης, δεν είναι κάτι παραπάνω από μία μορφή εξάλειψης της διαφορετικότητας μέσω της συνεχόμενης προβολής ενός μοντέλου ζωής εύκολα αποδεκτού από ένα μεγάλο σύνολο του πληθυσμού. Παγκοσμιοποίηση σημαίνει επικράτηση μιας κυρίαρχης κουλτούρας ως παράγωγο της ανεξέλεγκτης οικονομικής ανάπτυξης σε κάθε άνθρωπο. Απεναντίας, η διαπολιτισμική κοινωνία επιδιώκει την ένωση της διαφορετικότητας και όχι την εξάλειψή της. Αποσκοπεί στην κοινωνική πρόοδο και όχι την καταρράκωση των διαφόρων πολιτισμικών επιτευγμάτων στον βωμό της βιομηχανοποίησης και του κέρδους. Ένα παράδειγμα ανθρώπου επηρεασμένου από την λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης θα μπορούσε να θεωρηθεί κάποιος που έχει εθιστεί στην ιδιώτευση, στον υπερκαταναλωτισμό, στην έλλειψη οραμάτων, στην μίμηση κάποιας ανόητης τηλεπερσόνας… Σε αντίθεση, ο διαπολιτισμικός άνθρωπος έρχεται σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς και άτομα διαφορετικής κουλτούρας προσπαθώντας έτσι να αποκτήσει μια πιο σφαιρική εικόνα για τον κόσμο και την θεώρηση των καταστάσεων. Παράλληλα ανακαλύπτει την χρυσή τομή μεταξύ των διαφορετικών πολιτισμών, δηλαδή κοινά γνωρίσματα που θα πρέπει να τεθούν ως κοινές αξίες για όλους τους ανθρώπους, με σκοπό να γεφυρωθεί κάθε είδους πολιτισμικό χάσμα και να επικρατήσει αρμονία και ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ κάθε ανθρώπου (πολιτισμική δημοκρατία).
Αποκρούοντας τον εθνικισμό!
Οι εθνικιστές που από πάντα εμφανίζονται ως οι φανατικοί πολέμιοι των διαπολιτισμικών κοινωνιών, στην ουσία κατηγορούν κάτι που δεν υπάρχει (αναφέρομαι κυρίως στην Ελλάδα μιας και στις κοινωνίες όπου το πολυπολιτισμικό μοντέλο έχει υλοποιηθεί ως ένα βαθμό ισχύουν άλλα σενάρια, παρόμοια μεν, ωστόσο παρουσιάζουν μερικές διαφορές). Είναι οι μόνοι που δεν καταφέρνουν να ξεδιαλύνουν τις τεράστιες διαφορές μεταξύ διεθνισμού και παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση δεν ενδιαφέρεται για το αν οι άνθρωποι είναι ενωμένοι ή διχασμένοι. Δεν προβάλει κάποια κοινή πολιτισμική αξία, αλλά επιβάλει έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής σε άλλους ανθρώπους. (Πιο λαϊκά, θα μπορούσαμε να θέσουμε το εξής ερώτημα: Διεθνισμός από κάτω ή από πάνω και μόνο για τους πάνω;)
Στην ουσία, το σύστημα της αστικής δημοκρατίας μοιάζει να λειτουργεί σαν δίπολο. Από την μια πλευρά, ακολουθεί μια προοδευτική σοσιαλ-φιλελεύθερη γραμμή που τάσσεται υπέρ των δικαιωμάτων των μεταναστών και των μειονοτήτων θέτοντας σε εφαρμογή τους περιβόητους νόμους της πολιτικής ορθότητας όπως, ποινικοποίηση του ρατσιστικού λόγου και απαγόρευση πολλών νεοναζιστικών κομμάτων. (Θα μπορούσε κανείς να πει πως αυτού του είδους η πολιτική ορθότητα είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών αγώνων βάση προηγουμένων δεκαετιών. Έν μέρη αυτό ισχύει). Αυτού του είδους λοιπόν η επιφανειακή πολιτική υπεράσπισης των δικαιωμάτων των μεταναστών δικαιώνει και τον αντιρατσισμό της αριστεράς. Πάνω σε αυτήν την πολιτική πατά η άκρα δεξιά. Χρησιμοποιεί τους νόμους της πολιτικής ορθότητας ως αφορμή για να εξαπολύσει την δήθεν αντικαθεστωτική της προπαγάνδα αγνοώντας πως στην πραγματικότητα το κατεστημένο δεν είναι αυτό που υποκρίνεται, μια φιλελεύθερη δημοκρατία που υπερασπίζεται τον αδύναμο μετανάστη. Αυτήν την όψη της αστικής δημοκρατίας βλέπουν λοιπόν οι εθνικιστές, πως έχουμε να κάνουμε με ένα καθεστώς που υπερασπίζεται το δίκαιο των μεταναστών που αυτοί θεωρούν ως απειλή για την φυλετική τους καθαρότητα. Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Έχει περάσει πλέον ο καιρός όπου ο φιλελευθερισμός διατηρούσε ένα αριστερίστικο προφίλ, όπως εκφραζόταν μέσα από τις κεντροαριστερές κυβερνήσεις οι οποίες πλέον δίνουν την θέση τους στην συντηρητική κεντροδεξιά. (Για μια ακόμη φορά, ωστόσο, βλέπουμε την άκρα δεξιά να βασίζεται σε λάθος συμπεράσματα. Άλλωστε σχεδόν όλοι οι εθνικιστές βασίζουν τα επιχειρήματά τους συχνά σε μεταφυσικές ερμηνείες ή θεωρίες συνωμοσίας και όχι σε κάποια ορθολογική ανάλυση των δομών μιας κοινωνίας. Ακόμη και όταν προσποιούνται πως ερμηνεύουν τα γεγονότα βάση αποδείξεων, καταφεύγουν σε επιφανειακές αναλύσεις που δείχνει πως στην πραγματικότητα αδυνατούν να ξεφύγουν από τις ανόητες μεταφυσικές, ανορθολογικές τους προσεγγίσεις).
Το ψεύτικο προσωπείο της δίκαιης κοινωνίας που προηγουμένως είχε υιοθετήσει η αστική δημοκρατία έχει αρχίσει να πέφτει, όπως θα έλεγε και ο Ζίζεκ στο Liberal Utopia, αλλάζοντας τα δεδομένα. Αυτό θα μπορούσε να μας βοηθήσει για το ξεμπρόστιασμα της άκρας δεξιάς που στην ουσία δεν είναι και τόσο αντικαθεστωτική όπως προσπαθεί να πείσει το απολιτικ κοινό. Και αυτό το προσωπείο δεν ήρθε ελέω καπιταλισμού αλλά όπως είπαμε και παραπάνω α) λόγω των πιέσεων που άσκησε το αντιρατσιστικό μέτωπο αλλά και β) λόγω της αυξανόμενης ζήτησης εργατικών χεριών σε δουλειές που πολλοί Ευρωπαίοι θα απέφευγαν, δεν υπήρχε άλλη λύση εκτός από την αναζήτηση ξένου εργατικού δυναμικού. Οι (νέο)φιλελεύθεροι αστοί, ακολουθώντας πιστά το ψευτο-ορθολογικό δόγμα του καπιταλισμού, δηλώνουν πως δεν είναι ρατσιστές (και έτσι είναι) αλλά αυτό που βλέπουμε κάθε μέρα όλο και περισσότερο είναι τις δημοκρατικά εκλεγμένες μας κυβερνήσεις να λαμβάνουν όλο και πιο αυστηρά αντιμεταναστευτικά μέτρα. Γι’ αυτούς πλέον η μετανάστευση θα πρέπει να περιοριστεί, όχι γιατί η ένταξη μεταναστών μέσα στην κοινωνία αποτελεί απειλή για την καθαρότητα της φυλής των γηγενών, αλλά γιατί ο ερχομός τους «συμπιέζει τις θέσεις εργασίας» και προκαλεί «έξαρση της εγκληματικότητας», κοινώς προξενεί προβλήματα στην ομαλή λειτουργία της ελεύθερης αγοράς σε σχέση με παλαιότερα όπου δεν υπήρχαν προσκόμματα στην ελεύθερη οικονομία. Πλέον οι μετανάστες δεν χρειάζονται μιας και η οικονομία αιμορραγεί. Δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας γι’ αυτούς. Έτσι λοιπόν, οι (νέο)φιλελεύθεροι με την στάση τους (μέτρα για ανασύσταση του καπιταλισμού και προστασία της ντόπιας οικονομίας από την περαιτέρω άνοδο της ανεργίας) δικαιώνουν αλλά και συμβάλουν στην άνοδο της άκρας δεξιάς βρίσκοντας κοινό έδαφος μαζί της. (Φυσικά οι καπιταλιστές αποφεύγουν οποιαδήποτε συζήτηση για το οικονομικό σύστημα ως αιτία για την άνοδο του φασισμού).
Ανακεφαλαιώνοντας: Η διαπολιτισμική γεννιέται όταν ο γηγενής πληθυσμός είναι σε θέση να παράσχει βοήθεια σε ανθρώπους που δεν μπορούν να κατανοήσουν τις βασικές αξίες μιας ελεύθερης προοδευτικής κοινωνίας! Έχουμε ποτέ προσπαθήσει να εντάξουμε επιτυχώς στην κοινωνία μας μια από τις ποιο ευπαθής μειονότητες, τους μουσουλμάνους ή τους τσιγγάνους; Έχουμε κάνει αρκετές προσπάθειες ώστε να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεσή τους, τους λόγους που τους οδηγούν στην εσωστρέφεια, στο περιθώριο και την θρησκοληψία; Έχουμε προσπαθήσει ποτέ να εισχωρήσουμε στον εσωτερικό τους κόσμο ώστε να εντοπίσουμε και να εξαλείψουμε τους παράγοντες που καθιστούν αυτούς τους ανθρώπους αιχμάλωτους θρησκευτικών προκαταλήψεων αντί να πέφτουμε θύματα εύπεπτων ρατσιστικών θεωριών συνωμοσίας περί «εξισλαμισμού» ή ύπαρξης κάποιας «ατζέντας που στόχο έχει την πολιτισμική μας αλλοίωση»;
Μια επαναστατική πολιτική σήμερα δεν μπορεί να είναι παρά διεθνιστική. Οι λαοί δεν έχουν να μοιράσουν μεταξύ τους, τίποτα, έχουν όλοι τους ανοιχτό λογαριασμό με τους διευθύνοντες και τους προνομιούχους που είναι παντού, η ίδια, στην ουσία, φάρα, και τελικά συνδεδεμένοι και αλληλέγγυοι είτε λέγονται «Αμερικανοί», είτε «Ρώσοι», είτε «Κινέζοι», είτε «Γάλλοι», είτε «Έλληνες», είτε «Τούρκοι».
(Κορνήλιος Καστοριάδης, Το επαναστατικό πρόβλημα σήμερα, σ.38).
πηγή: eagainst.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου